ZAKŁAD DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ

• Do przeprowadzenia badań laboratoryjnych może być pobierana krew żylna, tętnicza (najczęściej w warunkach szpitalnych) i włośniczkowa (z palca u nogi, palca u ręki, pięty lub ucha).
• Najczęściej krew jest pobierana z żyły łokciowej, w miarę możliwości w pozycji siedzącej.
• Pielęgniarka przygotowuje zestaw do pobierania próbek, następnie wybiera odpowiednią żyłę do wkłucia. Miejsce wkłucia zostaje zdezynfekowane, a na ramię pacjenta zakłada się stazę (opaskę uciskową), która zostaje zwolniona po wkłuciu igły do światła żyły. Po pobraniu odpowiedniej ilości krwi, igła zostaje usunięta, a miejsce wkłucia jest zabezpieczane jałowym opatrunkiem.
• Bezpośrednio po pobraniu krwi nie należy zginać ręki w łokciu, a trzymać ją wyprostowaną.
• Badanie nie wiąże się z poważnymi powikłaniami. Po pobraniu krwi może wystąpić niewielkie krwawienie w miejscu wkłucia, czasem krwiak, przejściowe zasinienie lub ból ręki w miejscu ukłucia.
• Pacjent powinien zostać poinformowany o celu i rodzaju zleconych badań oraz czasie oczekiwania i o sposobie odbioru wyników przeprowadzonych badań.

Badanie moczu

Cel badania, wskazania, przeciwskazania

• Badanie moczu odgrywa ważną rolę w diagnozowaniu, prognozowaniu i monitorowaniu przebiegu wielu chorób, przede wszystkim chorób nerek i dróg moczowych (np. zakażenia, zapalenia kłębuszków nerkowych, utraty zdolności zagęszczania moczu), ale również chorób metabolicznych i układowych, jak np. cukrzyca czy choroby wątroby. Analiza moczu pozwala na ocenę i monitorowanie homeostazy ustroju i wielu zachodzących w nim przemian w chorobach metabolicznych.
• Badanie ogólne moczu polega na analizie próbki moczu. Badane są cechy fizykochemiczne moczu, takie jak barwa, przejrzystość, ciężar właściwy, pH, obecność białka, glukozy, ciał ketonowych, krwi, esterazy leukocytarnej (leukocytów), azotynów (bakterii), bilirubiny i urobilinogenu. Dokonywana jest też ocena upostaciowanych elementów moczu (tzw. badanie osadu moczu): erytrocytów, leukocytów, komórek nabłonka, wałeczków, bakterii i innych mikroorganizmów, kryształów, kropli tłuszczu, owalnych ciał tłuszczowych i pasm śluzu.
• Nie zaleca się wykonywania badania w trakcie krwawienia miesiączkowego oraz 2-3 dni przed i po menstruacji.

Przygotowanie do pobrania moczu do badań

• Przed pobraniem próbki do badań należy przygotować jednorazowy lub sterylny (jeśli przeprowadzone ma być jednocześnie badanie mikrobiologiczne) pojemnik do przechowywania moczu. U niemowląt pobiera się mocz do przyklejonego wcześniej woreczka (powinien być przyklejony jak najkrócej, do momentu oddania próbki moczu).
• Mocz do badania ogólnego powinien być pobrany po spoczynku nocnym w pozycji leżącej, trwającym nie mniej niż 7-8 godzin, w tym z przynajmniej czterogodzinnym gromadzeniem moczu w pęcherzu.
• W przypadku zbiórki 12-godzinnej (próba Addisa) należy z laboratorium pobrać naczynie z dodatkiem tymolu. Pojemnik należy podpisać.
• W dniu poprzedzającym zbiórkę 12-godzinną (próba Addisa) zaleca się ograniczyć u pacjenta płyny.
• Przed przeprowadzeniem zbiórki 24-godzinnej (dobowej) należy przygotować naczynie o pojemności 2-3 litrów z pokrywą. Pojemniki należy opisać.
• Przed przystąpieniem do pobrania moczu należy umyć i osuszyć krocze.
• Inne – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Przebieg badania

• Badanie ogólne moczu: Mocz pobiera się w godzinach rannych (pierwszy mocz po przespanej nocy), po uprzednim umyciu i osuszeniu ręcznikiem jednorazowym krocza. Pierwszą część moczu należy oddać do toalety, strumień środkowy umieścić w jednorazowym pojemniku, a końcową porcję moczu oddać do toalety. Do badania zalecane jest przekazanie 50-100 ml moczu. Pojemnik z próbką moczu należy szczelnie zakręcić i przekazać jak najszybciej do laboratorium.
• Zbiórka 3-godzinna (próba Hamburgera): Pierwszą porcję moczu należy odrzucić, a następnie zbierać mocz do jednego opisanego naczynia dokładnie przez 3 godziny. Na zleceniu należy wpisać godzinę rozpoczęcia i zakończenia prowadzonej zbiórki. Opisany pojemnik z całością zebranego moczu należy dostarczyć do laboratorium.
• Zbiórka 12-godzinna (próba Addisa): Wieczorem po oddaniu moczu należy rozpocząć zbiórkę i zbierać każdy kolejny mocz od następnej porcji dokładnie w ciągu 12 godzin do naczynia z tymolem. Należy zanotować dokładnie czas rozpoczęcia i zakończenia prowadzonej zbiórki. W czasie zbiórki mocz przechowuje się w chłodnym miejscu. Opisany pojemnik z całością zebranego moczu należy dostarczyć do laboratorium.
• Podczas badania pacjent znajduje się w pozycji leżącej na lewym boku. Kolonoskop jest wprowadzany przez odbyt na całą długość jelita grubego.
• Zbiórka 24-godzinna (dobowa): Pierwszy poranny porcję moczu należy oddać do toalety (odrzucić). Wszystkie kolejne porcje moczu oddanego w ciągu doby (aż do dnia następnego) zbiera się do specjalnego dużego jednorazowego pojemnika. Ostatnią zebraną porcję stanowi pierwszy poranny mocz dnia następnego. Należy zanotować dokładnie czas rozpoczęcia i zakończenia prowadzonej zbiórki. W czasie zbiórki mocz przechowuje się w chłodnym miejscu. Opisany pojemnik z całością zebranego moczu należy dostarczyć do laboratorium.

Badanie kału

Cel badania, wskazania, przeciwskazania

• Badania kału wykorzystywane są w diagnostyce chorób układu pokarmowego. Laboratorium ocenia próbkę kału pod kątem wyglądu, właściwości i składu, obecności krwi, pasożytów w różnych stadiach rozwoju, resztek pokarmowych, bakterii, drożdżaków, obecności zarodników grzybów kapeluszowych i in.
• Wskazaniami do badania kału są m.in. dolegliwościami żołądkowo-jelitowe, zaburzenia trawienia i wchłaniania pożywienia, nudności, nawracające bóle brzucha, biegunki, zaparcia, spadek masy ciała, zmiany i problemy skórne, problemy z koncentracją, zaburzenia snu czy podejrzenie zatrucia grzybami kapeluszowymi.

Przygotowanie do pobrania kału

• Przed pobraniem kału należy zaopatrzyć się w odpowiednie jednorazowe lub sterylne (gdy próbka przeznaczona jest do badań mikrobiologicznych) pojemniki.
• Badania kału na obecność krwi utajonej nie należy wykonywać w czasie trwania miesiączki i do 3 dni po jej zakończeniu, wystąpienia krwawień z żylaków odbytu, stwierdzenia obecności krwi w moczu. Przed wykonaniem testu należy odstawić na minimum 48 godzin alkohol, aspirynę oraz inne leki mogące powodować podrażnienie żołądka i jelit.
• Materiał należy pobrać zgodnie z opisem z ulotki lub zaleceniem lekarza / diagnosty laboratoryjnego.
• Materiał do badań stanowi grudka kału pobrana do pojemnika, wolna od dodatków chemicznych np. substancji służących do czyszczenia toalet.
• Inne – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Przebieg pobrania kału do badania

• Przed pobraniem należy przygotować pojemniki do przechowywania próbek kału i odpowiednio je opisać. Po oddaniu kału do toalety, należy pobrać szpatułką kał z 3-5 rożnych miejsc i przenieść do pojemnika. Pojemnik należy zamknąć i dostarczyć do laboratorium.
• Jeżeli kał pobrano w porze nocnej, to pojemnik z kałem należy przechować w chłodnym miejscu nie dłużej niż 12 godzin, a następnie przekazać do laboratorium.
• W przypadku badania na krew utajoną w kale i stopień strawienia kału – badana jest porcja jednorazowa kału.
• W przypadku wykonania badania kalprotektyny i eleastazy wymagane jest pobranie do jałowego (sterylnego) pojemnika. Badanie wykonuje się z jednorazowej porcji kału.
• Badanie na obecność pasożytów w kale – badanie pobrać w powyższy sposób 3-krotnie. (każde pobranie należy wykonać innego dnia z zastrzeżeniem, że dwie z trzech próbek powinny być pobrane z występujących po sobie wypróżnień).
• W przypadku oceny występowania zarodników trujących grzybów kapeluszowych (na zlecenie lekarskie) wymagana jest jednorazowa próbka kału.

Badanie szpiku kostnego (mielogram)

Cel badania, wskazania, przeciwskazania

• Badanie wykonywane jest najczęściej przy podejrzeniu lub występowaniu chorób rozrostowych krwi lub układu chłonnego. Służy weryfikacji nieprawidłowych wyników badań krwi obwodowej, ocenie postępu zmian chorobowych i efektywności leczenia schorzeń głównie szpiku kostnego lub układu chłonnego.
• Wskazaniami do badania może być niedokrwistość o nieznanym podłożu, zaburzenia w obrębie układu krwionośnego, nowotwory, wpływające na wytwarzanie krwinek, gorączka o nieznanym podłożu przy obniżonej odporności. Badanie może być także wykonywane w ocenie stadium chłoniaków, guzów litych, w przebiegu leczenia białaczek.
• Mielogram to badanie z użyciem mikroskopu wykonywane na próbce pobranej za pomocą biopsji szpiku.
• Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, miejscowym lub w analgosedacji (zależnie od wskazań medycznych, wieku pacjenta, miejsca pobrania szpiku).

Przygotowanie do pobrania materiału do badań laboratoryjnych

• Przed wykonaniem mielogramu chory powinien mieć wykonane i ocenione wyniki podstawowych badań laboratoryjnych: morfologii krwi oraz badań układu krzepnięcia.
• Przed zabiegiem biopsji szpiku należy poinformować lekarza o alergiach oraz przyjmowanych lekach i suplementach diety.
• W przypadku zastosowania znieczulenia ogólnego dzieci powinny być na czczo.
• Inne – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Przebieg biopsji:

• Skóra pacjenta jest dezynfekowana, następnie do jamy szpikowej zostaje wprowadzona igła biopsyjna. Próbka może zostać pobrana z talerza kości biodrowej lub mostka, jednak u dzieci wykorzystuje się kość piszczelową i kręgi lędźwiowe.
• Po umieszczeniu igły w odpowiednim miejscu, lekarz za pomocą strzykawki pobiera miazgę szpikową. Miejsce wkłucia zostaje zabezpieczone opatrunkiem uciskowym lub jest zszywane w zależności od potrzeb.
• Miazga szpikowa przeznaczona do analizy laboratoryjnej jest przenoszona na szkiełka podstawowe, odpowiednio preparowana, następnie barwiona. Po przygotowaniu kilku preparatów następuje wieloetapowe badanie i ocena m.in. z użyciem mikroskopu.
• Pacjent zostaje przeniesiony do sali wybudzeń.
• Po nakłuciu zaleca się przebywanie w pozycji leżącej na plecach przez okres minimum 6 godzin (najlepiej 10-12 godzin), celem ograniczenia bólu głowy, który może pojawić się po badaniu w wyniku wahania ciśnienia śródczaszkowego.
• Po wykonaniu badania może pojawić się krwawienie lub krwiak w miejsca nakłucia; ból głowy; ból w miejscu nakłucia.
• Możliwe działania niepożądane sedacji: niedrożność dróg oddechowych, bezdech, niedociśnienie, reakcje alergiczne, nudności, wymioty, pobudzenie, nadprodukcja śliny.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR)

Cel badania, wskazania i przeciwskazania

• Badanie laboratoryjne płynu mózgowo-rdzeniowego wykorzystuje się w diagnostyce chorób neurologicznych i ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Pozwala ono na rozpoznanie różnych stanów klinicznych oddziałujących na ośrodkowy układ nerwowy, takich jak: infekcje, krwotoki w obszarze mózgu, nowotwory, choroby autoimmunizacyjne czy choroby metaboliczne OUN (leukodystrofie). Najczęstszym powodem wykonania punkcji lędźwiowej jest diagnostyka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
• Badanie może być wykonywane także w celach leczniczych – gdy zachodzi potrzeba podania dokanałowo leków np. antybiotyków czy cytostatyków.
• Zabieg pobrania PMR polega na nakłuciu kanału kręgowego i pobraniu do analizy materiału, który produkowany jest w mózgu. Procedura trwa kilka minut, a ból spowodowany jest nakłuciem skóry. Przed zabiegiem można zastosować sedację, czyli podać dożylnie lub doustnie leki, które zmniejszają niepokój dziecka. Można również zastosować miejscowe leki znieczulające w postaci maści lub płynu.
• Przeciwskazaniem do wykonania badania jest nadciśnienie śródczaszkowe, obrzęk mózgu czy guz mózgu. Względnym przeciwwskazaniem jest zakażenie skóry i tkanek w okolicy planowego nakłucia lędźwiowego, różnego rodzaju wady rozwojowe kręgosłupa i rdzenia kręgowego czy poważne zaburzenia krzepnięcia krwi.

Przygotowanie do pobrania PMR do badań

• Przed zabiegiem należy poinformować lekarza o alergiach oraz przyjmowanych lekach i suplementach diety.
• Przed wykonaniem punkcji pacjent powinien mieć wykonane i ocenione wyniki podstawowych badań laboratoryjnych: morfologii krwi oraz badań układu krzepnięcia.
• Konieczne jest również wykluczenie u pacjenta wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, które byłoby bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania. Można to zrobić, badając dno oka pacjenta (badanie wykonana lekarz okulista) lub ewentualnie na podstawie tomografii komputerowej. Po sprawdzeniu stanu zdrowia pacjenta i wykonaniu wszystkich niezbędnych badań można poddać chorego zabiegowi.
• Przed pobraniem próbki należy opróżnić pęcherz i jelita.
• Inne – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Przebieg pobrania PMR

• Noworodek, niemowlę lub małe dziecko układane jest zwykle na boku, z nóżkami ugiętymi w biodrach i kolanach z główka przygiętą do klatki piersiowej. Pielęgniarka asystująca przytrzymuje dziecko, aby w momencie nakłucia kręgosłup pacjenta był maksymalnie wygięty w łuk, co ułatwia wykonanie zabiegu.
• Dziecko starsze siedzi na krześle, twarzą zwrócone do oparcia, głowę przygina do klatki piersiowej, a kręgosłup stara się maksymalnie wygiąć w łuk.
• Skóra okolicy lędźwiowej zostaje oczyszczona środkami dezynfekcyjnymi (roztworami spirytusu i jodyny), aby miejsce nakłucia było sterylne. Lekarz lokalizuje właściwe miejsce do nakłucia i wprowadza igłę do przestrzeni kanału kręgowego. Wypływający PMR pobierany jest do probówek. Po usunięciu igły, na miejsce nakłucia zakładany jest sterylny opatrunek.
• Pacjent może odczuwać dyskomfort w jamie nosowej podczas zakładania sondy, a także podczas przyjmowania posiłków. Sama jej obecność nie powoduje dolegliwości.
• Po nakłuciu wskazane jest przebywanie w pozycji leżącej na plecach przez okres minimum 6 godzin (najlepiej 10-12 godzin). Takie postępowanie powinno zapobiec wystąpieniu bólu głowy, który często pojawia się po badaniu w wyniku wahania ciśnienia śródczaszkowego.
• Po badaniu mogą wystąpić: ból głowy, ból w miejscu nakłucia, krwawienie z miejsca nakłucia, krwiak miejscowy pod skórą.

Próba potna – oznaczenie stężenia chlorków w pocie

Cel badania, wskazania i przeciwskazania

• Badanie próbki potu w celu oceny stężenia chlorków wykonuje się w diagnostyce mukowiscydozy jako badanie uzupełniające diagnostykę.

Przygotowanie do pobrania potu

• Pacjent nie powinien używać płynów, oliwek i kremów do ciała na 24 godziny przed wykonaniem badania.
• Inne – zgodnie z zaleceniami lekarza.

Przebieg pobrania potu

• Próbkę potu uzyskuje się przy użyciu urządzenia stymulującego wydzielanie potu po uprzednim zastosowaniu w miejscu pobierania próbki substancji przyspieszającej wydzielanie potu (pilokarpina) – zwykle na nodze lub ręce pacjenta, w miejscu o największym zagęszczeniu gruczołów potowych.
• Aplikowanie pilokarpiny odbywa się za pomocą elektrod o niskim bezpiecznym napięciu. Po kilku minutach skóra w miejscu aplikacji pilokarpiny zaczyna wydzielać pot.
• Pot wchłaniany jest przez odpowiedni nośnik (bibułkę), który po zakończeniu pobrania umieszcza się w jałowej probówce i przekazuje do laboratorium.
• Pobranie potu trwa około 30 minut. Pobrany pot poddany zostaje dalszej analizie przewodności.
• Procedura jest bezbolesna, może natomiast wywołać uczucie ciepła lub delikatne łaskotanie.

Zwiń